به احساس چرخش دورانی ، حسی که شما یا محیط اطراف شما در حال حرکت هست یا میچرخد ، سرگیجه میگویند. سرگیجه بیماری نیست ولی نشانه ای از وجود یک بیماری است که شامل طیف وسیعی از بیماری ها میشود. زمانی که اختلالی درگوش داخلی، مغز یا مسیر عصب وجود داشته باشد ، سرگیجه اتفاق میافتد .
سرگیجه ممکن است طولانی مدت یا موقتی باشد. همچنین میتواند ناگهانی باشد یا چند ثانیه یا خیلی بیشتر طول بکشد. سرگیجه معمولا در افراد 65 سال به بالا شایع است اما در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد. درمان سرگیجه به شدت و علت نشانه های آن بستگی دارد.
علائم ونشانه های سرگیجه
افرادی که دچار سرگیجه میشوند ممکن است علایم مختلفی را تجربه کنند، مانند:
- کاهش شنوایی و یا وزوز گوش
- تهوع و استفراغ
- احساس شناوری یا گیجی عدم ثبات
- سبکی سر یا احساس ضعف و غش
- حس کاذب چرخش
- از دست دادن تعادل
- سردرد
گاهی سرگیجه با تهوع، استفراغ یا غش همراه است. اگر این علائم را مدت طولانی است که دارید، به پزشک مراجعه کنید.
علت سرگیجه
معمولا علت رایج سرگیجه، داروها ، میگرن و الکل است. همچنین سرگیجه میتواند به دلیل مشکلی در گوش داخلی باشد، جایی که وظیفه کنترل تعادل را دارد.یکی دیگر از دلایل سرگیجه ، عفونت گوش است که معمولاً در این مورد سرگیجه به صورت ناگهانی ایجاد میشود، گوشها زنگ میزنند و حتی ممکن است شنیدن دشوار شود. ممکن است فرد دچار حالت تهوع، تب و گوش درد داشته باشد. این علائم معمولاً چند هفته طول میکشند.
احساس گیجی گاهی به دلیل سرگیجهی دورانی است. سرگیجه وضعیتی خوشخیم ، شایعترین علت سرگیجه و احساس گیجی و سبکی سر مربوط با سرگیجهی چرخشی است. این اختلال باعث ایجاد سرگیجه کوتاهمدت میشود و وقتی که فرد بهسرعت موقعیت خود را تغییر میدهد به وجود میآید ، مانند وقتی که فرد از بعد از حالت درازکش، از رختخواب سریعا بلند شود.بیماری منییر میتواند عامل سرگیجه و احساس گیجی باشد. این بیماری باعث جمع شدن مایعات در گوش میشود که با احساس وزوز گوش ، پری گوش و کاهش شنوایی همراه است.
بعد از تمام شدن حملات این بیماری ، فرد ممکن است خستگی زیادی را تجربه کند. از دیگر دلایل ایجاد سرگیجه و احساس گیجی، نوروم صوتی یا نوروم شنوایی است. زمانی که روی عصبی که گوش داخلی را به مغز متصل میکند، یک تومور غیرسرطانی تشکیل شود، نوروم شنوایی اتفاق میافتد.
برخی دیگر از دلایل احتمالی سرگیجه عبارت است از:
- عفونت گوش
- کمخونی و فقر آهن
- کمبود آب بدن
- افت یا پایین بودن قند خون
- افت ناگهانی فشارخون
- بیماری عضله قلب
- کاهش حجم خون
- اختلالات اضطرابی
- ورزش بیش از حد
- گرمازدگی
- بیماری حرکت مانند دریازدگی یا ماشینگرفتگی
سرگیجه در موارد نادر، میتواند ناشی از ام اس، سکته مغزی، تومور بدخیم یا اختلال مغزی دیگری باشد.
انواع سرگیجه
در یک تقسیم بندی کلی ، سرگیجه را به دو نوع محیطی و مرکزی تقسیم میکنند:
سرگیجه محیطی
به سرگیجه ی ناشی از آسیب دستگاه تعادل گوش داخلی یا اعصاب مربوط به آن که قبل از ورود به سیستم اعصاب مرکزی اتفاق افتد ، سرگیجه محیطی گویند. علائم همراه سرگیجه محیطی عبارتند از:
- نیستاگموس افقی
- تهوع و استفراغ شدید
- کاهش شدت سرگیجه بعد از چند بار تغییر وضعیت .
- احساس ترس از حرکت. معمولا در مرحله حاد ، چشم های بیمار بسته است.
برخی از انواع شایع و مهم این سرگیجه عبارتند از:
- التهاب حاد حلزون گوش داخلی
- سرگیجه وضعیتی خوش خیم
- بیماری منییر
- ستیبولوپاتی توکسیک
سرگیجه مرکزی
سرگیجه مرکزی ، به سرگیجه ای که ناشی از آسیب به ساقه مغز ، مخچه یا راه های مخچه ای باشد گویند. از علل این آسیب میتوان به تومور ، میگرن ، ام اس و استروک اشاره کرد. علائم همراه این سرگیجه عبارتند از:
- نیستاگموس چرخشی یا عمودی
- تهوع و استفراغ خفیف
- عدم تغییر شدت سرگیجه با تغییر وضعیت پی در پی
- گاهی همراه سرگیجه ، آتاکسی وجود دارد.
- درمان سرگیجه
بعضی از انواع سرگیجه بدون درمان بهبود پیدا میکنند، در صورتی که مشکل اساسی وجود داشته باشد، نیاز به پیگیری پزشکی دارد. به طور مثال پزشک ممکن است داروهای ضدویروسی برای زونا یا آنتی بیوتیک برای عفونت باکتریایی تجویز کند. داروهایی وجود دارند که میتوانند برخی از علائم سرگیجه را بهبود بخشند. این داروها شامل ضدتهوع ها و آنتی هیستامین ها به منظور کاهش حالت تهوع و بیماری حرکت هستند.
درمان بیماری منییر
- پزشک ممکن است برای بیماران مبتلا به منییر، دارو تجویز کند.
- رعایت سبک تغذیه
- مصرف داروی ادرارآور برای کاهش حجم مایعات و محدود کردن نمک
- عدم مصرف شکلات ، کافئین، الکل و سیگار کشیدن
- در صورتی که سایر روش های درمانی مؤثر نباشد ممکن است به عمل جراحی برای رفع فشار کیسه آندولنفاتیک یا برش عصب دهلیزی نیاز باشد.
عوامل خطر سرگیجه
اگر دچار اختلال سرگیجه هستید، علائم هشدار زیر را بهتر است جدی بگیرید:
- سرگیجه ای که ناگهانی رخ دهد و تحت تأثیر تغییر موقعیت نباشد.
- سرگیجه همراه با علائم عصبی مانند ضعف شدید یا عدم هماهنگی شدید عضلات باشد.
- سرگیجه ای که بدون وجود سابقه بیماری منییر و همراه با ناشنوایی باشد.
مشکلات سرگیجه
سرگیجه میتواند خطر افتادن و آسیب دیدن فرد را افزایش دهد. همچنین در حین رانندگی ،گیجی متناوب میتواند احتمال تصادف را افزایش دهد. اگر بیماری که موجب گیجی میشود، درمان نشود میتواند برای فرد، عواقب بلند مدتی داشته باشد.
تشخیص سرگیجه
پزشک ابتدا فرد را معاینه میکند و در مورد این که سرگیجه چه احساسی در او ایجاد میکند، میپرسد. پزشک همچنین در مورد سوابق پزشکی بیمار، از جمله سابقه سردرد میگرنی یا آسیب دیدگی اخیر در سر یا عفونت گوش، از فرد سؤال خواهد کرد.
انجام برخی از آزمایشها میتواند کمک کند تا به موقع نوع سرگیجه را مشخص شود . این آزمایشها عبارتند از:
۱-آزمون رانش سر
در این آزمون ، از بیمار خواسته میشود درحالیکه به نوک بینی پزشک نگاه میکند سر خود را به سرعت به یک طرف حرکت دهد.اگر در طول این حرکت ، بیمار بتواند چشم خود را روی بینی پزشک نگهدارد، آزمایش منفی است. اگر بیمار نتواند در حین حرکت سریع سر، چشم را روی بینی پزشک نگهدارد، نتیجه مثبت است و بیمار به سرعت چشم خود را به عقب بر میگرداند تا بینی را نگاه کند.
۲- آزمون رومبرگ
در این آزمون بیمار باید چشمهایش را ببندد ، پاهایش را روی هم گذاشته و بایستد و سعی کند تعادل خود را تا جای ممکن حفظ کند.
۳ -آزمون فوکودا-آنتنبرگر
در این آزمایش پزشک از بیمارمیخواهد تا در حالی که چشمهایش بسته است، 30 ثانیه در محل قدم بزند.
۴ -آزمون دیکس- هالپایک
در این آزمون بیمار در حالی که روی میز معاینه قرار دارد، سرش کمیبه راست و یا کمیبه چپ خم است ، به سرعت از موقعیت نشسته به موقعیت درازکش میرود. .در طول انجام این تست، پزشک حرکات چشمها را بررسی میکند تا بیشتر به علت سرگیجه پی ببرد.
۵- آزمونهای تصویربرداری
گاهی اوقات بهترین گزینه برای تشخیص سرگیجه ، آزمونهای تصویربرداری هستند. از پرکاربردترین آزمونهای تصویربرداری برای سرگیجه سی تی اسکن و ام آر آی است.
درمان سرگیجه
برای درمان سرگیجه ابتدا باید علت اصلی آن را پیدا کرد. در اکثر موارد سرگیجه، درمانهای خانگی و پزشکی میتوانند علت سرگیجه را کنترل کنند. مثلاً:
- درمان مشکلات گوش داخلی با کمک داروها و تمرینات در منزل ، میتواند به کنترل تعادل کمک کند.
- سرگیجهی وضعیتی خوشخیم نیز با روش هایی که باعث کاهش علائم می شود ، قابل درمان است. البته اگر درمان با روش های معمول انجام نشود، جراحی می تواند به عنوان یک روش درمان در نظر گرفته شود.
- بیماری منییر با تزریقات موقعیتی ، رژیم غذایی کم نمک یا جراحی گوش درمان میشود.
- سرگیجه ناشی از میگرن با کمک داروها و تغییر سبک زندگی، مانند یادگیری شناسایی و جلوگیری از عوامل تحریککننده میگرن، درمان میشود.
- کاهش اختلالات اضطرابی با مصرف داروها و تکنیکهای کاهش اضطراب نیز میتوانند به بهبود سرگیجه کمک کنند.
- نوشیدن مایعات زیاد میتواند به سرگیجه ناشی از گرما یا کمآبی بدن و ورزش بیش از حد کمک کند.