ام اس چیست؟
ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس ، به معنی زخم های چندگانه یا اسکلروز متعدد ، یک بیماری خود ایمنی پیشرونده و مزمن است که سیستم ایمنی بر علیه سلول های عصبی حمله می کند و سیستم عصبی مرکزی را درگیر میکند. زمانی فرد به ام اس مبتلا می شود که سیستم ایمنی به میلین (فیبرهای عصبی محافظ مغز و نخاع) حمله می کند و سبب مشکل ارتباطی بین اعصاب و مغز می شود و میلین روی عصب بین برود و می تواند باعث آسیب رساندن به اعصاب شود.
شیوع این بیماری در سنین 20 تا 40 سال می باشد و در خانم ها بیشتر از آقایان شیوع دارد.
علائم این بیماری باید حداقل به میزان 24 ساعت طول بکشد معمولا در طی چند روز(10 روز تا دوهفته) پیشرفت می کند و سپس به یک حالت ثابت می رسد و بعد از آن به صورت خودبه خود وارد فاز بهبود می شود(حتی اگر درمانی دریافت نکرده باشیم).
علت این بیماری هنوز ناشناخته است. عوامل ژنتیکی و محیطی می تواند در ابتلای فرد به این بیماری نقش مهمی دارد. هنوز درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد، تنها درمان هایی برای کاهش علایم وجود دارد.
علائم ام اس
درمان ام اس
برای درمان ام اس از دو نوع روش درمانی استفاده می کنیم:
روش اول: درمان در مرحله حاد این بیماری می باشد که بیمار با علامت بالینی مراجعه می کند و درمانی مانند کورتون برای او در نظر گرفته می شود
روش دوم که روش اصلی درمان نیز می باشد و زمان بیشتری می برد به این صورت است که فعالیت بیماری را کاهش می دهیم یا درمان را متوقف کنیم.
کم کردن علامت بیماری به این معنی است که هم علامت جدیدی برای بیمار اتفاق نیفتد و هم پلاک های جدیدی در مغز ایجاد نشود. متاسفانه بعضی از افراد هنگامی که علامت جدیدی مشاهده نمی کنند ، درمان را قطع می کنند و پس از مراجعه به پزشک مشاهده می شود که پلاک های جدیدی در مغز ایجاد شده است
تشخیص ام اس چگونه است؟
ام اس به دلیل تخریب میلین سلول های عصبی ایجاد می شود. به دلیل اینکه هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد ،تشخیص ام اس می تواند سخت باشد. تنها راه تشخیص این بیماری ، انجام آزمایش های متعدد برای رد کردن بیماری های دیگر با علائم مشابه است. اگر پزشک بعد از انجام معاینه فیزیکی، احتمال دهد که فرد ممکن است ام اس داشته باشد ، چند آزمایش مختلف را برای بیمار تجویز می کند.در ادامه به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم:
1- آزمایش خون
آزمایش های خون یکی از مراحل تشخیص ، در افراد مشکوک به بیماری ام اس است. در حال حاضر آزمایش های خون نمی توانند به تشخیص دقیق ام اس کمک کنند، اما می توانند بیماری های دیگر را در فرد، رد کنند. این بیماری ها عبارتند از:
- اچ آی وی یا ایدز
- بیماری لایم
- سیفلیس
- اختلالات ارثی نادر
این بیماری ها را می توان با آزمایش خون تشخیص داد. آزمایش خون می تواند نتایج غیر طبیعی مانند سرطان یا کمبود ویتامین ب ۱۲ در فرد را نیز نشان دهد.
2- تصویرسازی با تشدید مغناطیسی یا ام آر آی
ترکیب ام آر آی با آزمایش های اولیه خون برای تشخیص ام اس است. ام آر آی برای بررسی مقدار نسبی آب در بافت های بدن ، از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی استفاده می کند. ام آر آی از مغز و نخاع ، تصاویر دقیق و حساسی را نشان می دهد، بنابراین می تواند بافت های طبیعی و غیر طبیعی را شناسایی کند و ناهنجاری ها را تشخیص دهد.
هدف از انجام ام آر آی ، بررسی هر نوع اختلال دیگری مانند تومور مغزی ،که می تواند یک تشخیص متفاوت بدهد و ام اس را رد کند و نیز یافتن شواهدی از میلین زدایی در بیمار است.
لایه میلین که از فیبرهای عصبی محافظت می کند، دارای چربی است و آب را در صورتی که آسیب ندیده باشد، دفع می کند. اگر میلین دچار آسیب شده باشد این مقدار چربی کاملا کاهش یافته و آب را دفع نمی کند. بنابراین در این منطقه آب بیشتری وجود دارد که به وسیله ام آر آی می تواند تشخیص داده شود. برای تشخیص ام اس ، پزشکان باید شواهدی از میلین زدایی پیدا کنند. ، ام آر آی میتواند علاوه بر حذف شرایط بالقوه دیگر ، شواهد جامعی را در مورد اینکه میلین زدایی رخ داده است، ارائه دهد ، بنابراین پزشکان می توانند از ام آر آی برای تشخیص ام اس استفاده کنند.
آماده سازی برای آزمایش ام آر آی
قبل از ورود به بخش ام آر آی، از فرد خواسته می شود که تمام جواهرات و یا لباس های فلزی مانند زیپ یا دکمه فلزی را از بدن خود خارج کند و یا با لباس های بیمارستان تعویض کند. فرد باید در طول انجام آزمایش که حدودا ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می کشد، در دستگاه ام آر آی دراز بکشد.
در صورت داشتن موارد زیر حتما به پزشک اطلاع دهید:
- دیابت
- دریچه های قلب مصنوعی
- دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب
- خالکوبی یا تاتو
- ایمپلنت های فلزی
- داروهای تزریق شده
- و هر مورد دیگری که احتمال می دهید می تواند، مربوط باشد.
3- پونکسیون کمری
آزمایش مایع مغزی نخاعی که پونکسیون کمری نام دارد ، گاهی اوقات برای تشخیص بیماری ام اس مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش نمونه ای از مایع مغزی نخاعی را برای آزمایش می گیرد که یک روش تهاجمی محسوب می شود.
در این روش یک سوزن توخالی در قسمت کمر، جایی بین مهره ها و داخل کانال نخاعی وارد می شود و نمونه ای از مایع مغزی نخاعی را برای آزمایش جمع آوری می کند.
در این آزمایش معمولا از بیمار خواسته می شود که به پهلو دراز کشیده و کمر خود را خم کند.پس از آنکه محل ورود سوزن ، ضدعفونی و یک بی حسی موضعی انجام شد، پزشک یک سوزن توخالی را از کمر فرد به داخل کانال نخاعی وارد می کند و در حدود یک یا دو قاشق غذاخوری از مایع مغزی نخاعی را جمع آوری می کند. این آزمایش نیاز به آماده سازی خاصی ندارد فقط ممکن است از فرد خواسته شود که قرص های تنگ کننده عروق را مصرف نکند.این آزمایش معمولا حدود 30 دقیقه طول می کشد.
پزشکان برای حذف سایر بیماری ها با نشانه ی مشابه با ام اس ، پونکسیون کمری را تجویز می کنند. آنها همچنین برای تشخیص بیماری ام اس به علایم آن نگاه می کنند، به ویژه علایمی مانند:
- مقدار بالا و غیرمعمول گلبول های سفید خون
- بررسی سطح بالای آنتی بادی آی جی جی IgG
- بررسی پروتئین های الیگوکلونال باند
در افراد مبتلا به ام اس ، تعداد گلبول های سفید خون در مایع مغزی نخاعی ، می تواند تا هفت برابر بیشتر از حد نرمال باشد. با این حال، این مورد نیز می تواند به علت سایر شرایط ایجاد شود.
در ۵ تا ۱۰ درصد افراد مبتلا به ام اس هیچگونه اختلالی در مایع مغزی نخاعی آن ها بروز نمی کند.
4- تست پتانسیل برانگیخته
این آزمایش فعالیت الکتریکی مغز را در پاسخ به تحریک مانند بینایی، صدا و لمس اندازه گیری می کند. الکترودهایی که روی پوست سر قرار می گیرند ، می توانند سیگنالهای الکتریکی لحظه ای را که در پاسخ به این محرک ها، منعکس می شود اندازه گیری کنند تا در مناطق خاص مغز، فعالیت را نظارت کند.
سه نوع آزمون برای پتانسیل برانگیخته وجود دارد. یکی از رایج ترین روش های تشخیص ام اس، پاسخ بینایی است.
هدف پزشکان از انجام این آزمایش این است که، انتقال ضعیفی که در امتداد مسیرهای عصبی بینایی فرد وجود دارد را پیدا کنند . در اغلب بیماران ام اس ، این اختلال بوجود می آید. با این حال، اختلالات چشم یا شبکیه باید قبل از نتیجه گیری از تست پاسخ بینایی غیر طبیعی با علت ام اس، حذف شوند.
برای این آزمایش آماده سازی لازم نیست. در طول آزمایش، فرد در مقابل یک صفحه نمایش که الگوی شطرنجی متناوب روی آن است، قرار می گیرد. از فرد ممکن است خواسته شود که یک چشم خودش را بپوشاند. تست پتانسیل برانگیخته ، ایمن و غیرمخرب است اما نیاز به تمرکز فعال دارد .
5- آزمایش های در حال توسعه جدید
علم پزشکی همیشه درحال رشد است. همانطور که تکنولوژی و دانش ما از ام اس پیشرفت می کند، پزشکان ممکن است آزمایش های جدیدتری را برای تشخیص ساده تر ام اس پیدا کنند.
در حال حاضر یک آزمایش خون جدید که قادر به شناسایی بیومارکرهایی که با ام اس ارتباط دارند ، در حال توسعه است. این آزمایش ممکن است به تنهایی قادر به تشخیص ام اس نباشد ، اما می تواند به پزشکان برای تشخیص ساده تر ام اس و ارزیابی عوامل خطر کمک کند.