آلزایمر چیست؟
بیماری آلزایمر یا AD (Alzheimer disease) نابسامانی پیشرونده و برگشت ناپذیر مغزی است که بر کارکرد شناختی، شخصیتی، محتوای اندیشه، ادراک و رفتار تاثیر میگذارد. آلزایمر شايع ترين نوع زوال عقلي است که 5 تا 10 درصد افراد 65 سال به بالا با آن مواجه هستند. با افزایش سن عملکرد تمام دستگاه‌های بدن کاهش میابد و عملکرد سیستم عصبی و ذهنی انسان از این موضوع مستثنی نیست؛ اما در بیماری آلزایمر این کاهش عملکرد ذهن به دلیل از بین رفتن سلول‌های بافت خاکستری مغز، سرعت بیشتری دارد و به تدریج افزایش میابد و باعث ایجاد اشکال در حافظه، تفکر و رفتار افراد میشود. همانطور که گفته شد بیماری آلزایمر بیماری است که به تدریج در افراد بروز میکند؛ به طوری که سیر بروز آن حدود 8 تا 10 سال میباشد.
فراموش کردن افراد و نشناختن آن‌ها، فراموش کردن مکان‌ها، به خاطر نیاوردن اشیایی که معمولا از آن استفاده میکنند (دارو، عینک، عصا و …)، فراموش کردن کلمات هنگام صحبت کردن و شمارش اعداد از برخی علائم این بیماری است.
به این نکته هم توجه داشته باشید که آلزایمر تنها در افراد مسن اتفاق نمی‌افتد بلکه میتواند در افراد با سنین پایین‌تر دیده شود.
امروزه به طور دقیق علت بروز آلزایمر شناخته شده نیست اما فرضیه‌ای وجود دارد که بر اساس آن پروتئینی به نام آمیلوئید در اطراف یا داخل سلول‌های عصبی رسوب میکند و مانع از عملکرد درست و انتقال درست پیام عصبی میشود؛ این رسوبات در طول زمان باعث میشود تا انتقال دهنده‌های عصبی به تدریج کاهش یابند و عملکرد کلی مغز را تحت تاثیر قرار بدهد که معمولا حافظه اولین بخشی است که آسیب میبیند (ممکن است بخش‌های دیگر مغز مثل گفتاری، شنیداری و بینایی تحت تاثیر قرار بگیرند). هرچند عوامل متعدد دیگری مانند سن، ژنتیک و شیوه زندگی افراد (مخصوصا رژیم غذایی) در ابتلا به این بیماری موثر است.
سیر پیشرفت آلزایمر
- در ابتدا علائم چندان شدیدی ندارد و فرد تنها در به خاطر آوردن صحبت‌های اخیر ناتوان است؛ ممکن است یک سوال را طی چند دقیقه چندین بار بپرسد.
- در بخاطر آوردن افراد غیر از خانواده (دوستان، فامیل، آشنایان) اخلال ایجاد میشود. مکان‌ها و مسیرها را گم میکند (مسیر خانه را فراموش میکند و ممکن است گم شود).
- اختلالات رفتاری بروز میکند: تنهایی و گوشه‌گیری، زود ناراحت یا عصبی شدن، کم حرفی، کنترل ادرار و مدفوع خود را از دست میدهند.
- اختلالات حرکتی بروز میکند: عدم تعادل و زمین خوردن، کاهش توانایی حرکتی/ در این مرحله حتی فراموش میکنند که بیمار هستند.
- مرگ
روش‌های تشخیص آلزایمر
روش تشخیص قطعی وجود ندارد بلکه پزشک با استفاده از برخی آزمایشات از روند تغییرات مغز مطلع میگردد. این آزمایشات عبارتند از:
- بررسی‌های آزمایشگاهی
- M.R.I
- CT Scan
- PET
- نوار مغزی EEG
لزوم پیشگیری از آلزایمر
- افزایش جمعیت سالمندان از سایر گروه‌های سنی بیشتر است و این امر در کشور ما مانند سایر کشورها مشهود است. با بیشتر شدن جمعیت سالمندان تعداد افراد بیشتری هم به این بیماری متلا میشوند و درصد ابتلا به آن افزایش میابد.
- همانطور که گفته شد بیماری آلزایمر تنها مختص به افراد سالمند نیست و میتواند در افراد با سنین پایین‌تر بروز کند.
- با بیشتر شدن تعداد افراد مبتلا به آلزایمر، نیاز به مراقبت و نگهداری از آنان نیز افزایش میابد که این خود نیازمند افراد برای مراقبت (افراد خانواده، کادر درمان) و هزینه است.
بنابراین، با توجه به موارد ذکر شده اهمیت و لزوم اقدام برای پیشگیری از ابتلا به آلزایمر باید مورد توجه قرار گیرد. این اقدامات از هر سنی میتواند آغاز شود چرا که این بیماری در هر سنی میتواند بروز کند.
روش‌های پیشگیری از آلزایمر
مهم‌ترین و بهترین روش‌های پیشگیری از آلزایمر سبک زندگی سالم است که خود شامل رژیم غذایی سالم، ترک سیگار، ورزش و تحرکات بدنی، کاهش وزن، کاهش استرس و خواب کافی میباشد. علاوه بر این موارد، تقویت قدرت حافظه و افزایش تمرکز در جلوگیری از ابتلا به آلزایمر بسیار موثرند.
الف) سبک زندگی
رژیم غذایی
رژیم غذایی سالم مناسب برای جلوگیری از آلزایمر شامل مصرف ماهی و اسید چرب امگا3 است. طبق مطالعات داخل ایران و جهان امگا3 بیشترین تاثیر را در کاهش احتمال ابتلا به آلزایمر دارد و توصیه میشود از طریق ماهی و یا امگا3 مکمل، این ماده غذایی ارزشمند مصرف شود.- مواد حاوی قند و کربوهیدرات مانند برنج، نان و ماکارونی با مصرف بیش از اندازه آن‌ها قند خون افزایش یافته و مغز را ملتهب میکند. بنابراین مصرف کربوهیدرات خود را به تعادل برسانید.
- یکی از رژیم غذایی‌هایی که برای پیشگیری از آلزایمر توصیه میشود، رژیم غذایی مدیترانه‌ای است که شامل مصرف سبزیجات، لوبیا، ماهی، غلات، حبوبات و روغن زیتون میباشد.
- از مصرف غذاهای رژیمی بپرهیزید زیرا حاوی قند مصنوعی هستند. طبق تحقیقات نمیتوان گفت که قند مصنوعی 100درصد بی‌ضرر است؛ طبق تحقیقات قند مصنوعی میتواند باعث زوال عقل، آلزایمر و سکته مغزی شود.
- در مصرف گوشت قرمز تعادل داشته باشید زیرا گوشت قرمز حاوی آهن است که تحقیقات ارتباط بین مصرف آهن و تخریب بافت مغزی را نشان میدهد.
ورزش و تحرکات بدنی
انجام ورزش‌های قدرتی و استقامتی باعث پرورش عضلات و افزایش سلامت مغز میشود. ورزش‌های هوازیی مانند پیاده روی میتواند باعث بهبود عملکرد مغز شود و درنتیجه برنامه‌ریزی، اولویت بندی و تمرکز با کیفیت بهتری انجام میشود.
کاهش استرس
یوگا و مدیتیشن از جمله اقدامات بسیار موثر جهت کاهش استرس شما میباشد. استرس با بسیاری از بیماری‌ها ارتباط مستقیم دارد و این ارتباط با آلزایمر هم در تحقیقات نشان داده شده.
ترک دخانیات و الکل
الکل و مصرف دخانیات عامل اصلی بسیاری از بیماری‌های رایجی هستند که امروزه با آن‌ها آشنا هستیم. سرطان، بیماری‌های قبلی و عروقی، التهاب، عفونت و آلزایمر از جمله مواردی است که این دو فاکتور مهم در آن نقش دارند. کسانی که این دو فاکتور در سبک زندگیشان وجود ندارد به طور چشمگیری نسبت به کسانی که از آن‌ها استفاده میکنند کمتر دچار بیماری شدند.
ب) تقویت قدرت حافظه
یادگیری یک مهارت جدید
یادگیری زبان دوم، یک رشته هنری مانند موسیقی، نقاشی، خطاطی و … از فعالیت‌هایی هستند که میتواند مهارت‌های شناختی را تقویت کنند. چنین افرادی عموما از حافظه بهتری نسبت به بقیه افراد برخوردارند.
تقویت توان مغزی
فعالیت‌هایی مانند کتاب خواندن، حل کردن جدول، انجام بازی‌های فکری و چالش‌هایی مانند بازی با جملات و اعداد از جمله فعالیت‌هایی هستند که در تقویت حافظه و افزایش تمرکز تاثیر بسیار خوبی دارند.