سردرد چیست؟
سردرد عبارت است از دردی که در ناحیه سر و بالاتر از گردن احساس میشود به طوری که منشاء آن خود مغز نمیباشد، بلکه اختلال در ساختمان و بافت‌های اطراف آن است که این درد را ایجاد میکنند.
با توجه به اینکه سردردها علت‌های بروز متفاوتی دارند، انواع، علائم و ناحیه درگیری متفاوتی دارند. برخی سردردها اولیه هستند یعنی به علت بیماری دیگری ایجاد نشده‌اند مانند سردردهای تنشی، میگرنی، خوشه‌ای. اما برخی دیگر از سردردها ثانویه میباشند یعنی این نوع سردرد یکی از عوارض یک بیماری است مانند سردردهای ناشی از بیماری ویروسی، باکریال، مننژیت و تومور و یا حتی عوارض برخی داروها.
در ادامه با برخی از این سردردها بیشتر آشنا میشویم:
سردرد تنشی (عصبی)
شایع‌ترین نوع سردرد که تقریبا همه افراد آن را تجربه کرده‌اند، سردرد تنشی (Tension) میباشد که بیشتر در نوجوانان و بزرگسالان دیده میشود. این نوع سردرد به دلیل انقباض عضلات گردن و سر به دنبال یک فشار عصبی، روحی و استرس‌زا ایجاد میشود. معمولا یک یا دو بار در ماه اتفاق می‌افتد اما میتواند به صورت مزمن ادامه یابد.
سردرد تنشی میتواند سردردهایی با شدت خفیف تا شدید ایجاد کنند. میتوانند از پشت سر شروع شوند و در تمام سر گسترش یابند. گاهی میتواند حساسیت به نور و صدا در فرد ایجاد کند (مانند سردرد میگرن) اما تفاوتی که با سردردهای میگرنی دارند این است که سردردهای تنشی دردهایی ضربان‌دار در یک یا هر دو سمت صورت احساس میشوند درحالی که سردردهای میگرنی تنها در یک طرف صورت احساس میشوند. تفاوت دیگر این دو سردرد عدم اختلال بینایی در نوع تنشی است.
علائم سردرد تنشی
- درد مبهم سر
- سفتی عضله گردن
- حساسیت و فشار اطراف پیشانی
- سفتی شانه
- حساسیت و درد سر
همانطور که گفته شد، عامل اصلی این نوع سردرد فشارهای عصبی و استرس‌زا میباشد؛ اما برخی فاکتورهای دیگری وجود دارد که میتواند احتمال و تعداد دفعات ابتلا به آن را افزایش دهد:
- سیگار و دخانیات، الکل، کافئین
- کم‌خوابی و استراحت ناکافی
- کم نوشیدن آب
- وعده‌های غذایی نامنظم و یا ناسالم
- سرماخوردگی و گرفتگی سینوس‌ها
همانطور که میدانید، سردردهای تنشی به سبک زندگی یا همان Lifestyle ما بستگی دارد؛ در نتیجه با اصلاح سبک زندگی خود میتوان به درمان و کاهش تعداد دفعات بروز این نوع سردرد اقدام کرد. اقدامات ساده‌ای مانند نوشیدن 8 تا 10 لیوان آب طی شبانه روز، استراحت کافی و تغذیه مناسب. طب سوزنی، داروهای مسکن و شل کننده عضلات نیز رفتارهای درمانی است که میتواند در درمان سردردتان به شما کمک کند.
سردرد خوشه‌ای (Cluster)
سردرد خوشه‌ای از دردناک‌ترین انواع سردرد است که افراد میتوانند آن را شب هنگام تجربه کنند. خبر خوب آن که این سردرد شیوع کمی دارد و خطری زندگی و سلامت فرد را تهدید نمیکند. علت دقیق سردردهای خوشه‌ای ناشناخته است، اما الگوهای سردرد خوشه‌ای نشان میدهد که ناهنجاری در ساعت بیولوژیکی بدن (هیپوتالاموس) نقش دارد.
سردردهای خوشه‌ای معمولا دوره‌های کوتاهی دارند اما گاهی میتوانند تا هفته و ماه‌ها ادامه یابد. به دوره‌ای که فرد به طور مکرر درگیر سردرد خوشه‌ای میشود، دوره خوشه‌ای گفته میشود. پس از اتمام سردرد، دوره درمان آن آغاز میشود که طی آن ممکن است تا مدت زیادی فرد سردردهای خوشه‌ای را تجربه نکند.
این سردردها به صورت دردی تیز در یک طرف صورت و یا پشت و اطراف یک چشم احساس میشوند که کاملا بی‌مقدمه هستند و فرد را قافلگیر میکنند. سردردهای خوشه‌ای میتوانند همراه با جاری شدن اشک و گرفتگی سینوس‌ها در همان سمت درگیر باشند. این سردردها میتوانند ضربان‌دار و یا بدون ضربان باشند.
سردردهای خوشه‌ای علت شناخته شده‌ای ندارند اما برخی عوامل میتوانند شدت سردرد را تشدید کنند:
- الکل
- سیگار
- بوهای شدید (مانند رنگ، بنزین، عطرهای قوی)
سردردهای سینوسی
سینوس‌ها فضایی هستند که اطراف آن‌ها سرتاسر با استخوان دوره شده و درون آن‌ها پر از هوا است. سینوس‌ها هنگام التهاب و عفونت و یا یک واکنش آلرژیک با ترشحات پر میشوند و مسیرهای خروجی آن مسدود میشود؛ درنتیجه فشار داخل سینوس‌ها افزایش میابد و باعث ایجاد سردرد و دردی مداوم و عمقی پشت گونه‌ها، بینی و چشم‌ها میشود. در صورتی که سر خود را به سمت جلو خم کنید و یا به طور ناگهانی تکان دهید، سردرد بیشتر میشود.
درمان‌هایی که برای سردردهای سینوسی وجود دارد، تنها علائم و شدت درد شما را کاهش میدهد و تسکین میبخشد. در صورتی سینوس‌ها در اثر عفونت پر شده باشند، آنتی بیوتیک‌ها و در صورتی که در اثر واکنش آلرژیک باشد از آنتی هیستامین‌ها استفاده میشود. ممکن است داروهایی جهت تخلیه مایع در سینوس‌ها نیز استفاده شود. روش‌های ساده دیگری مانند بخور گرم، نوشیدن آب و شستشو مجاری بینی با آب نمک از اقداماتی هستند که میتوانید در خانه آن‌ها را انجام دهید.
سردرد میگرنی
میگرن که در میان اختلالات عصبی شیوع بسیار بالایی دارد، سردردهایی به صورت ضربان‌دار و حملات شدید در یک طرف سر احساس میشود. این سردردها میتوانند از 2 ساعت تا 3 روز ادامه داشته باشند و با حالت تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و صدا همراه باشند. میگرن میتواند به صورت دوره‌ای (کمتر از 15 روز) و یا مزمن (بیشتر از 15 روز) بروز کند.
میگرن به دو نوع کلی همراه با اورا (اختلالات حسی) و یا بدون اورا تقسیم میشود. در افرادی که میگرن همراه با اورا دارند، هاله‌هایی به صورت پرتو نور مواج و شکسته میبینند و یا دیگر توهماتی مانند شنیداری و بویایی که یک ساعت قبل از حمله میگرن رخ میدهد.
دیگر علائم شایع میگرن
- تار شدن میدان دید
- مشاهده ستاره‌های سوسو زن
- گزگز شدن پوست دست و صورت
- مشکلات زبانی و گفتاری
- ضعف عضلانی
4 مرحله سردردهای میگرنی
1- مرحله مقدماتی: نام دیگر آن پیش سردرد است زیرا علائم آن افسردگی و تحریک پذیری، سفتی عضلات و خستگی است که از چند ساعت قبل شروع میشود و برخی آن را یک هشدار میدانند تا فرد از وقوع حمله میگرنی آگاه شود.
2- مرحله اورا: اختلالات حسی که شامل تاری دید، دیدن لکه‌های سیاه، توهمات بینایی، بویایی و شنوایی، دشواری در تکلم، گزگز شدن دست و انگشتان که یک ساعت قبل از حمله میگرن بروز میکنند و برطرف میشوند.
3- مرحله حمله میگرن: سردردهای شدید در یک طرف سر، حساسیت به نور و صدا، حالت تهوع و استفراغ، افسردگی و اضطراب از علائم اصلی این مرحله است.
4- مرحله پایانی: به عنوان پس از سردرد شناخته میشود. در این مرحله سردرد تمام شده ولی علائم آن خستگی، تغییرات خلقی، ضعف عضلانی، عدم تمرکز و سرگیجه پس از سردرد ادامه دارند.
علت دقیق بروز سردردهای میگرنی کاملا مشخص نیست اما عوامل زیادی وجود دارند که میتوانند آغازگر آن باشند:
- سیگار، الکل، عدم دریافت کافئین
- نور و سر و صدای زیاد
- استرس و اضطراب
- خواب ناکافی
- حذف وعده غذایی